Черная (или теневая) экономика в системе współczesne stosunki rynkowe są do pewnego stopnia całkowicie naturalnym zjawiskiem związanym z przyjęciem środków ograniczających. Zdaniem ekspertów w gospodarce w okresie przejściowym rośnie rozmiar czarnej gospodarki (do 40-50% PKB), wynika to z faktu, że relacjom rynkowym w gospodarce towarzyszy negatywny rozwój sektora prywatnego, wzrost gospodarstw rolnych, niedoskonałe ustawodawstwo, przejściowy spadek jakości życia. W takich warunkach potrzeba opracowania odpowiedniego podejścia do monitorowania, w jaki sposób ogólne relacje rynkowe i szara strefa na poziomie makro- i mezoskalowym są oczywiste, jest oczywista.
Obecnie naukowcy opracowali wielepodejścia do definicji szarej strefy i różne grupy metod jej oceny: bezpośrednie, pośrednie, w tym analiza zatrudnienia, metody monetarne, alternatywne szacunki, metoda przepływów towarowych, metody ekonometryczne. Ale współczesne stosunki rynkowe i szara strefa wciąż są na takim poziomie rozwoju, że istnieje wiele definicji kategorii szarej (czarnej) gospodarki, niestabilnej terminologii i niejednorodności uzyskanych szacunków ilościowych. Tak więc ich zasięg w krajach WNP waha się między 10 a 55%, w krajach kandydujących do UE - 10 i 22%, w krajach rozwiniętych - 1,2-17%. Wynika to zarówno z różnic w oficjalnych politykach, skali nieformalnej i ukrytej gospodarki, jak i stosowania różnych metod wyceny, które są nowoczesnymi relacjami rynkowymi. Wśród tych metod, bezpośrednie - nie doceniają oszacowania, inne, pośrednie, strukturalne, a także metody ukrytych wyznaczników, modelowanie miękkie - zawyżają.
Wytyczne dla grupy docelowejEurostat, zalecenia Komitetu Statystycznego WNP i innych instytucji analizy ekonomicznej są niespecyficzne i odzwierciedlają jedynie potrzebę zastosowania się do ogólnych definicji i klasyfikacji czarnej działalności gospodarczej, uwzględnienia specyfiki gospodarki krajowej, zastosowania proponowanych ram analitycznych (określenie i dostosowanie granic ukrytej, nieformalnej i nielegalnej gospodarki dla powiększonych gałęzi przemysłu) , oceniając, należy dać pierwszeństwo sektorowi nieformalnemu.
W wielu krajach ogólna ocena szarej strefy lubczęściowo nieobecny, wykonywane są tylko powierzchowne obliczenia, brane są pod uwagę prywatne przejawy ukrytej gospodarki, najczęściej taki parametr jak nieruchomość w gospodarce rynkowej i jej cień. Charakterystyczną cechą większości opublikowanych dotychczas ocen tego rodzaju gospodarki jest ich uprzedzenie, co do zasady, niedoszacowanie, które jest spowodowane zarówno obiektywnymi właściwościami takiego zjawiska, jak relacje rynkowe i szara strefa, a także niedociągnięciami w rachunkowości statystycznej i celowym pragnieniem dostarczenia fałszywych informacji od respondentów uzyskanych z przykładowych badań gospodarstw domowych. Ponadto wpływa również na psychologiczne nieprzygotowanie społeczeństwa do analizy wartości szarej strefy (nawet jeśli takie szacunki zostaną uzyskane).
Długoterminowe badania istoty, struktury,metody pomiaru szarej strefy, szereg obliczeń eksperymentalnych umożliwiło sformułowanie kilku ogólnych podejść do definicji tego zjawiska.
Aby wziąć pod uwagę gatunki nieobserwowanedziałalności gospodarczej wielu naukowców termin „szara strefa” został wybrany jako termin uogólniający. W kategoriach nieobserwowalnej, nieuwzględnionej, niezarejestrowanej gospodarki, z definicji kładziona jest odmowa pomiaru tych zjawisk lub przynajmniej wskazanie ich nierzetelności. Termin „cień” wydaje się bardziej skuteczny: nie koncentruje się na naturze oceny, podkreśla szczególne warunki realizacji działań, charakter generowania dochodu. Takie podejście do definicji pozwala nam zidentyfikować każdą niezarejestrowaną działalność gospodarczą. W tym kontekście termin czarny należy rozumieć jedynie jako wspólną interpretację kategorii szarej strefy. Współczesne stosunki rynkowe i szara strefa w ich pomiarach statystycznych wymagają najbardziej kompletnego zasięgu i pomiaru ilościowego wszystkich rodzajów działalności w cieniu, niezależnie od ich pochodzenia.
