Rosyjska filozofia zrodziła się w kontekścieWschodniosłowiańska myśl chrześcijańsko-teologiczna. Zwyczajowo dzieli się go na okres od XI do XVII wieku, po którym rozpoczyna się era rosyjskiego oświecenia (XVII-XVIII w.), A wreszcie dziewiętnasty wiek, najbardziej znany i nadający światu wiele wybitnych nazw. Poprzednie stulecia pozostały niezasłużenie zapomniane lub przynajmniej nie przyciągały takiej uwagi. Ten okres jest jednak bardzo interesujący.
Хотя русская философия изначально находилась под silnego wpływu teologii bizantyjskiej udało się jednak wypracować własny język pojęciowy i praktyczne wnioski. Przykłady obejmują słynne „Słowo Prawa i Łaski” metropolity Hilariona z XI wieku - interpretację Starego Testamentu zawierającą koncepcję triumfu „światła” nad „ciemnością”; a także „Instrukcja” Włodzimierza Monomacha z XII wieku, która jest etycznym kodeksem postępowania dla świeckich (dobre uczynki, pokuta i jałmużna). Opracowano fundamenty „budynku mieszkalnego”. W średniowieczu, odkąd świat został rozpoznany przez stworzenie Boga, historię i otaczającą ją rzeczywistość postrzegano jako arenę walki łaski i złych machinacji.
Odpowiedzieli rosyjscy myśliciele religijniGrecki hesychazm z własnymi myślami o „cichej, inteligentnej modlitwie”. To wtedy po raz pierwszy podniesiono problem człowieka w rosyjskiej filozofii. Pojawiła się doktryna o integralności człowieka, rozpoznawanej przez ekstazę, o analizie jego namiętności i grzechów, o „esencjach” i „energiach”, że „jak Bóg jest znany dzięki stworzeniu, człowiek jest poprzez psychikę”. W Rosji istnieli także niekonwencjonalni chrześcijańscy filozofowie, a nawet całe ruchy zwane „heretyckimi” - stygolnicy, którzy porównani są do katarów i waldensów z Europy Zachodniej, a także nie-posiadacze, którzy z kolei zostali braćmi w reformowanych ruchach europejskich.
Od czasów Iwana Groźnego rosyjska filozofianabiera charakteru politycznego. Widać to nawet w korespondencji samego cara z jego wrogim przyjacielem, księciem Kurbskim. Jego przedstawiciele zaczynają mówić o technologiach władzy i sztuce rządzenia, o potrzebie „protekcjonowania” ludzi przez (tajną) radę państwową. Ten kierunek osiągnął geopolityczny apogeum w pismach Hegumen Filofei, gdzie mówi się o Rosji jako trzecim Rzymie „i nie powinno być czwartego”. Pojawili się świeccy filozofowie uzasadniający nieograniczoną autokrację, jak Iwan Peresvetow i Yermolai Erasmus. Patriarcha Nikon próbował wyobrazić sobie duchowy autorytet ponad świecki, „po łacinie”, a Jurij Kriżanicz wezwał do zjednoczenia Słowian przeciwko zagrożeniom greckim i niemieckim.
Niewątpliwie rosyjska filozofiawpływ zachodnioeuropejskich, a nawet modnych wówczas problemów, na przykład dotyczących stosunku do starożytnej kultury grecko-rzymskiej. Jest to szczególnie charakterystyczne dla przełomu XVII i XVIII wieku, kiedy obserwuje się prawdziwy renesans świeckiego myślenia. Po pierwsze, w tym czasie uwzględniono utworzenie i rozkwit uniwersytetu moskiewskiego, gdzie w nauczaniu zaczęli przechodzić z łaciny na rosyjski. Pojawiła się cała galaktyka oświecających filozofów, takich jak Feofan Prokopowicz, Stefan Jaworski, Szczerbakow, Kozielski, Tretiakow, Aniczkow, Baturin, którzy podjęli własną próbę syntezy elementów kultury starożytnej i chrześcijańskiej.
Filozofia rosyjskiego oświecenia może słuszniebyć dumnym z takiego przedstawiciela, jakim jest Michaił Łomonosow. Będąc człowiekiem prostego pochodzenia, ukończył Akademię Petersburską i stał się prawdziwym encyklopedystą. Napisał wiele prac, od mechaniki, fizyki i górnictwa po notatki polityczne o „zachowaniu i rozmnażaniu się narodu rosyjskiego”. Podzielał wiele poglądów na naukę, które były postępowe w jego czasach, w tym zasadę „nieingerencji” teologii w fizyce, filozofii przyrody, materii i przyciągania, które nie zależą od woli Bożej, o „prawach natury” i struktura świata materialnego „z ciałek” (co było antycypacją atomowo-molekularnej teorii budowy wszechświata) i tak dalej. Łomonosow podziwiał idee Giordano Bruno dotyczące wielości światów i uznawał prawo zachowania materii i energii. Będąc człowiekiem o niezwykłym umyśle, pozostawił swoim potomkom wspaniałą instrukcję: „Doświadczenie to ponad tysiąc opinii, ale dla tych, którzy nie potrafią posługiwać się rozumem, doświadczenie jest bezużyteczne”.
