Tama to konstrukcja, która pomagablokować wzrost wody lub jej przepływ z tego czy innego powodu. Pierwsze tego typu budynki odkryto w Egipcie, gdzie wykorzystano je do stworzenia magazynów wody. Archeolodzy z Niemiec znaleźli taki obiekt dwieście kilometrów od Kairu. Była to tama o własnej nazwie „Sad el-Karaf”, która znajduje się w zapisach Herodota. Jeśli chodzi o jej wiek, eksperci się nie zgadzają. Niektórzy uważają, że został zbudowany w 3200 pne, inni - w latach 2950-2750. PNE.
Jakiej wielkości była najstarsza tama?Ta imponująca konstrukcja była podwójną kamienną ścianą, między której bokami dodatkowo rzucono fragmenty kamieni. Długość zapory wynosiła ponad 100 metrów wzdłuż grzbietu, a wysokość osiągnęła 12 metrów. Taki projekt pozwolił na akumulację do dwóch milionów metrów sześciennych wody w Wadi al-Garavi.
Niektórzy historycy uważają, że tamyepoka brązu była budowana wszędzie w punktach rozwoju konkretnej lokalnej cywilizacji. Na przykład w Mezopotamii znaleziono konstrukcję kamienną z VII wieku pne. W starożytnej Syrii podobne budowle zbudowano półtora tysiąca lat przed narodzinami Chrystusa. (Nahr al-Assi). Konstruowanie tam na dużą skalę obserwowano w starożytnych Chinach. Tutaj zasłynął mistrz, a później cesarz Yu, który w 2283 rpne obecny władca powierzył zarządzanie całym budownictwem wodnym w imperium. Pod przywództwem Wielkiego Yu (jak się go jeszcze nazywa) wzniesiono więcej niż jedną zaporę. Była to wielkoskalowa konstrukcja przez wieki i tysiąclecia, która pozwoliła do 250 rpne nawodnić, na przykład 50 000 kilometrów kwadratowych na pustyniach Syczuan z powodu wód rzeki Minjiang. I to w Chinach praktyka zaczęła budować konstrukcje hydrauliczne przy użyciu takiego elementu jak łuk.
W Europie, gdzie problem z nawadnianiem był innyostro, podobnie jak w Azji i Afryce, tamy pojawiły się znacznie później - w XVI wieku. W szczególności wersje łukowe są wspomniane w kronikach hiszpańskich w 1586 r., Ale inżynierowie uważają, że same urządzenia można było budować wieki wcześniej. Opiera się to na fakcie, że geniusze tamtych czasów brali udział w ich projektowaniu - Leonado da Vinci, Malatesta, Mechini, a także biorąc pod uwagę zgromadzone doświadczenia, które przybyły do Europy po kontaktach ze światem arabskim. Na przykład wiadomo, że nawet taka, na pierwszy rzut oka, niezbyt solidna konstrukcja, jak ziemna tama, była eksploatowana przez stulecie, zanim się zawaliła (została zbudowana we Francji w 1196 r.).
Również dla Rosji z jej bogatymi zasobami wodnymi,na pierwszy rzut oka tamy nie były szczególnie potrzebne. Jednak tutaj istniały od XIV wieku naszej ery i były używane w systemach młynów wodnych. Pierwsze wzmianki o tamach odnotowano w testamencie Dmitrija Donskoja z 1389 roku. Piotr Wielki szczególnie interesował się takimi budowlami, więc w XVIII wieku w Imperium Rosyjskim istniało już ponad 200 obiektów, wśród których wyróżniała się wysoka tama ziemna - Zmeinogorsk. Zasoby wodne za pośrednictwem takich urządzeń zostały przekazane do użytku w przemyśle tekstylnym, wydobywczym i innych ówczesnych przedsiębiorstwach.
Tama to konstrukcja hydraulicznaktóre mogą odnosić się do jednego lub drugiego rodzaju obiektów, w zależności od klasyfikacji. Dziś wyróżniają urządzenia zbiornikowe, odwadniające i podnoszące. Zapory zbiornikowe są zwykle bardzo wysokie i mają zdolność regulowania zrzutu wody. Niskie konstrukcje (na przykład do budowy stawów) zwykle nie mają spływu. Inną ważną klasyfikacją jest podział obiektów w zależności od głębokości wody przed równiną zalewową. Wyróżnia się tutaj tamy niskie, średnie i wysokie (odpowiednio do 15, 50 i więcej niż 50 metrów).
Tamy na rzekach mogą być wznoszone w poprzek(aby podnieść poziom wody, wyposażyć wodospad, którego siłę można jakoś wykorzystać; w celu uczynienia płytkiej części rzeki dostępną dla statków) i dalej (w celu ochrony przed powodziami). W niektórych przypadkach tamy, wąwozy i wgłębienia są blokowane przez tamy, aby zatrzymać w nich stopioną wodę śniegową, które są następnie wykorzystywane do nawadniania lub do zasilania kanałów żeglugowych.
Skład konstrukcji hydraulicznych jest zwykleobejmuje tamę, zbiornik przed nim lub za nim, instalację do podnoszenia wody, kompleks elektrowni wodnych, zjazdy do przepływania ryb, drenaż wody (jeśli system jest przepustem), konstrukcje wzmacniające brzeg i oczyszczające system osadów. Duże obiekty są wykonane ze zbrojonego betonu, podczas gdy małe mogą być zbudowane z ziemi, metalu, betonu, drewna, a nawet tkaniny. Wiadomo, że podczas powodzi w Komsomolsku nad Amurem tama ochronna składała się z żołnierzy Ministerstwa Sytuacji Nadzwyczajnych, posiadających płócienne folie, które nie pozwalały wodzie zachodzić na szczyty istniejących konstrukcji ochronnych.
Kolejna klasyfikacja matek odzwierciedla, w jaki sposóbobiekty wytrzymują obciążenia. Struktury grawitacyjne odbierają uderzenia całą swoją masą i są odporne dzięki przyczepności podeszwy tamy i fundamentu, na którym stoi. Takie opcje są zwykle bardzo masywne. Na przykład zapora wodna na rzece Indus (zapora Tarbela) ma wysokość około 143 metrów i długość ponad 2,7 km, co daje łączną objętość 130 milionów metrów sześciennych. metrów. Łukowe obiekty przenoszą nacisk na brzeg. Jeśli łuk jest szeroki, a ciśnienie jest wysokie, wówczas stosuje się modele grawitacji łukowej lub łuki z przyporami u podstawy. Ale opcje przypory mają cieńszą ścianę zapory, ale wzmocnioną podstawę ze względu na elementy zatrzymujące. Zapory buduje się dziś metodą masową lub aluwialną, a także metodą eksplozji kierunkowej.
Wypadki tamy są znaczącestraty materialne, ponieważ niszczone są nie tylko unikalne urządzenia, ale także przedsiębiorstwa, które operują na dostawach energii elektrycznej i wody z tej tamy. Czasami całe osady są zmywane przez strumienie wody, obszary uprawne są zalewane, plony są tracone. Ale najgorsze jest to, że dziesiątki, setki, a nawet tysiące ludzi mogą umrzeć niemal natychmiast.
Tak więc w marcu 1928 w kanionie San Franciscitozawaliła się tama św. Franciszka, zginęło wówczas około sześciuset osób, a wielometrowe fragmenty samej tamy znaleziono w odległości około kilometra od miejsca przełomu. W ZSRR podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej (1941) postanowiono celowo wysadzić tamę Dneproges w związku z zajęciem Zaporoża przez wojska faszystowskie. Masywna betonowa konstrukcja została częściowo uszkodzona przez 20 ton amonalu. Ile osób wtedy zginęło, nadal nie jest dokładnie określone. Dzwonią na numery od dwudziestu do stu tysięcy ludzi, w tym żołnierzy, uchodźców i ludność, która mogła znajdować się na lewym brzegu Dniepru, która przejęła ciężar żywiołu wody.
Wypadki powojenne na dużych tamachelektrownie spowodowały jeszcze większe straty. W sierpniu 1975 r., kiedy przerwano tamę Banqiao, utonęło tylko 26 000 osób, a biorąc pod uwagę rozprzestrzenianie się epidemii i głodu, liczba ofiar śmiertelnych wyniosła 170-230 tys. W tym samym czasie około jedna trzecia miliona sztuk bydła została zniszczona, a około 6 milionów budynków i budowli zostało zniszczonych. Autostrada z Kantonu do Pekinu była zamknięta na osiemnaście dni. A wszystko to dlatego, że zapory zaprojektowane na maksymalną ilość opadów nie były w stanie wytrzymać naporu mas wodnych przywiezionych przez Tajfun Nina. 8 sierpnia 1975 r. zawaliła się najmniejsza z tam, co doprowadziło do zrzutu wody w Bancao, gdzie w krótkim czasie przerwano 62 zapory. Powstała fala miała do 10 km szerokości i od trzech do siedmiu metrów wysokości. Niektóre chińskie wioski zostały całkowicie zmyte wraz z ich mieszkańcami.
Aby zapobiec pęknięciu tamy, dzisiajpodejmowanych jest szereg działań, m.in. zgodność z parametrami projektowymi zapory, sprawdzenie zgodności w trakcie prac, obserwacja podczas eksploatacji, zbieranie informacji wizualnych i geodezyjnych itp. W przypadku zapór dwie niezgodności z wymaganiami projektów i wyróżnia się normy: stan i pilne działania w celu wyeliminowania jego przyczyn, a „K2” to stan przedawaryjny, ewentualnie konieczne są prace niszczące, ratownicze i ewakuacyjne.
