Niektóre źródła twierdzą, że historiaTwierdza Brzeska powstała sto lat przed jej bohaterskim czynem w 1941 roku. To trochę nieprawda. Twierdza istnieje od dawna. Całkowita przebudowa średniowiecznej cytadeli w mieście Berestie (historyczna nazwa Brześć) rozpoczęła się w 1836 roku i trwała 6 lat.
Zaraz po pożarze w 1835 r. rząd carski podjął decyzję o modernizacji twierdzy, aby w przyszłości nadać jej status zachodniej placówki o znaczeniu państwowym.
Twierdza powstała w XI wieku, wspomina o niejmożna znaleźć w znanej „Opowieści o minionych latach”, gdzie kronika uchwyciła epizody walki o tron między dwoma wielkimi książętami – Światopełkiem i Jarosławem.
Mając bardzo korzystne położenie - na przylądku między dwiema rzekami, Zachodnim Bugiem i Mukhavets, Berestie wkrótce uzyskał status dużego centrum handlowego.
W starożytności główne szlaki kupieckieruchy były rzekami. I tutaj aż dwie drogi wodne umożliwiły przewóz towarów ze wschodu na zachód i odwrotnie. Wzdłuż Bugu można było dostać się do Polski, Litwy i Europy, a wzdłuż Muchawiec, przez Prypeć i Dniepr, na stepy czarnomorskie i Bliski Wschód.
Można się tylko domyślać, jak malowniczo wyglądała średniowieczna Twierdza Brzeska. Zdjęcia ilustracji i rysunków twierdzy z wczesnego okresu są bardzo rzadkie, można je znaleźć jedynie jako eksponaty muzealne.
Ze względu na ciągłe przejście Twierdzy Brzeskiej podjurysdykcja tego czy innego państwa i układ miasta na swój sposób, plan zarówno placówki, jak i osady uległ niewielkim zmianom. Niektóre z nich inspirowane były wymogami tamtych czasów, ale przez ponad pół tysiąca lat Twierdza Brzeska zdołała zachować swój pierwotny średniowieczny smak i odpowiednią atmosferę.
Granica geografii Brześcia zawsze była powodem walki o miasto: od 800 lat historia Twierdzy Brzeskiej zdobył panowanie księstw turowskich i litewskich, Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a dopiero w 1795 r. Brześć stał się integralną częścią ziem ruskich.
Ale przed inwazją Napoleona Rosjanierząd nie przywiązywał dużej wagi do starożytnej fortecy. Dopiero podczas wojny rosyjsko-francuskiej w 1812 r. Twierdza Brzeska potwierdziła swój status niezawodnej placówki, która, jak mówiono, pomaga własnemu narodowi i niszczy wrogów.
Francuzi również postanowili opuścić Brześć dla siebie, ale wojska rosyjskie odbiły twierdzę, odnosząc bezwarunkowe zwycięstwo nad francuskimi oddziałami kawalerii.
To zwycięstwo posłużyło jako punkt wyjścia dladecyzja władz carskich o budowie nowej i potężnej fortyfikacji na miejscu dość wątłej średniowiecznej twierdzy, odpowiadającej duchowi czasu w stylu architektonicznym i znaczeniu militarnym.
A co z bohaterami czasów Twierdzy Brzeskiej?Wojna Ojczyźniana z 1812 roku? W końcu każda akcja militarna zakłada pojawienie się zdesperowanych śmiałków i patriotów. Ich nazwiska pozostawały nieznane szerokim kręgom ówczesnej publiczności, ale niewykluczone, że odznaczenia za odwagę otrzymali z rąk samego cesarza Aleksandra.
Pożar, który ogarnął starożytną osadę w 1835 roku,przyspieszył proces generalnej odbudowy Twierdzy Brzeskiej. Plany ówczesnych inżynierów i architektów polegały na zniszczeniu średniowiecznej zabudowy w celu wzniesienia budowli zupełnie nowych o charakterze architektonicznym i znaczeniu strategicznym.
Pożar zniszczył około 300 budynków w osadzie, a ta paradoksalnie znalazła się w rękach rządu carskiego, budowniczych i ludności miasta.
Po udzieleniu odszkodowania ofiarom pożaru w formie gotówkipieniądze i materiały budowlane, państwo namawiało ich do osiedlania się nie w samej twierdzy, ale osobno - dwa kilometry od placówki, zapewniając w ten sposób twierdzy jedyną funkcję - ochronną.
Historia Twierdzy Brzeskiej nie znała takichimponująca rekonstrukcja: średniowieczna osada została zburzona do gruntu, a na jej miejscu potężna cytadela o grubych murach, cały system mostów zwodzonych łączących trzy sztucznie stworzone wyspy, z fortami bastionowymi wyposażonymi w raweliny, z nie do zdobycia dziesięciometrowym ziemnym wałem, z wąskimi strzelnicami pozwalającymi obrońcom na jak najlepszą ochronę podczas ostrzału.
Poza budowlami obronnymi, które niewątpliwie odgrywają wiodącą rolę w odpieraniu ataków wroga, ważna jest również liczba i dobrze wyszkolonych żołnierzy służących w twierdzy granicznej.
Strategia obronna cytadeli została przemyślanaarchitekci do subtelności. W przeciwnym razie po co nadawać zwykłym koszarom żołnierza znaczenie głównej fortyfikacji? Mieszkając w pokojach o ścianach grubości dwóch metrów, każdy z żołnierzy podświadomie gotów był odeprzeć ewentualne ataki wroga, dosłownie wyskakując z łóżka – o każdej porze dnia.
500 kazamat twierdzy z łatwością pomieściło 12 000żołnierz z kompletem broni i prowiantu na kilka dni. Baraki zostały tak skutecznie zamaskowane przed wścibskimi spojrzeniami, że niewtajemniczeni z trudem mogli się domyślić ich obecności - znajdowały się w grubości tego właśnie dziesięciometrowego wału ziemnego.
Cechą projektu architektonicznego twierdzy byłanierozerwalne połączenie jego konstrukcji: wysunięte do przodu wieże osłaniały główną cytadelę przed ogniem, a z fortów znajdujących się na wyspach można było prowadzić ukierunkowany ogień, chroniący linię frontu.
Gdy forteca została ufortyfikowana pierścieniem 9 fortów, stała się praktycznie nie do zdobycia: każdy z nich mógł pomieścić cały garnizon żołnierski (czyli 250 żołnierzy) plus 20 dział.
W okresie spokoju na granicach państwowychBrześć żył miarowym, niespiesznym życiem. Zarówno w mieście, jak iw twierdzy panowała godna pozazdroszczenia regularność, nabożeństwa odprawiano w kościołach. Na terenie twierdzy znajdowało się kilka kościołów - jednak jedna świątynia nie mogła pomieścić ogromnej liczby wojskowych.
Jeden z miejscowych klasztorów został przebudowany na budynek przeznaczony na zebrania szeregów oficerskich i nazwany Białym Pałacem.
Ale nawet w spokojnych okresach twierdza nietak łatwo było się w to dostać. Wejście do „serca” cytadeli składało się z czterech bram. Trzy z nich, jako symbol ich niedostępności, zachowała współczesna Twierdza Brzeska. Muzeum zaczyna się od starych bram: Chołmska, Terespolska, Północy… Każdej z nich nakazano stać się bramą do raju dla wielu swoich obrońców w przyszłych wojnach.
Podczas zamieszek w Europie twierdza Brześć Litewskipozostał jedną z najsolidniejszych fortyfikacji na granicy rosyjsko-polskiej. Głównym zadaniem cytadeli było „ułatwienie swobody działania armii i marynarce wojennej”, która nie posiadała nowoczesnego uzbrojenia i sprzętu.
Z 871 broni odpowiedziało tylko 34%wymagania walki w nowoczesnych warunkach, reszta broni była przestarzała. Wśród armat dominowały stare modele, zdolne do oddawania strzałów z odległości nie większej niż 3 wiorsty. W tym czasie potencjalny przeciwnik dysponował moździerzami kalibru 45 i systemami artyleryjskimi.
W 1910 r. batalion lotniczy twierdzyotrzymał do swojej dyspozycji swój pierwszy sterowiec, a w 1911 r. twierdza Brześć Litewska została wyposażona specjalnym dekretem królewskim we własną radiostację.
I wojna światowa zastała Twierdzę Brzeską na dość pokojową okupację - budowę. Wieśniacy przyciągnięci z okolicznych i odległych wiosek aktywnie budowali dodatkowe forty.
Twierdza byłaby doskonale broniona, gdybydzień wcześniej nie wybuchła reforma wojskowa, w wyniku której piechota została rozwiązana, a placówka straciła gotowy do walki garnizon. Na początku I wojny światowej w twierdzy brzesko-litewskiej pozostała tylko milicja, która podczas odwrotu została zmuszona do spalenia najsilniejszej i najnowocześniejszej placówki.
Jednak główne wydarzenie pierwszej wojny XX wieku dla twierdzy nie było związane z działaniami wojennymi - w jej murach podpisano brzeski traktat pokojowy.
Zabytki Twierdzy Brzeskiej mają inny wygląd i charakter, a ten ważny dla tamtych czasów traktat pozostaje jednym z nich.
Większość współczesnych zna Brzeskącytadela o wydarzeniach pierwszego dnia zdradzieckiego ataku nazistowskich Niemiec na Związek Radziecki. Informacja na ten temat nie pojawiła się od razu, została upubliczniona przez samych Niemców w zupełnie nieoczekiwany sposób: wykazali powściągliwy podziw dla bohaterstwa obrońców Brześcia w swoich osobistych pamiętnikach, które później odnaleźli i opublikowali dziennikarze wojskowi.
Stało się to w latach 1943-1944. Do tego czasu szeroka publiczność nie była świadoma wyczynu cytadeli, a bohaterowie Twierdzy Brzeskiej, którzy przeżyli w „małownicy” według wyższych rangą urzędników wojskowych uważano ich za zwykłych jeńców wojennych, którzy poddali się wrogowi z tchórzostwa.
Informacja, że lokalne bitwy zostały zaostrzone wcytadela, aw lipcu, a nawet w sierpniu 1941 r., również nie od razu stały się publicznie znane. Ale teraz historycy mogą powiedzieć na pewno: Twierdza Brzeska, którą wróg spodziewał się zdobyć za 8 godzin, przetrwała bardzo długo.
Przed wojną, czego się nie spodziewano, BrześćTwierdza wyglądała zupełnie niekwestionowana: stary ziemny wał był osłem, porośnięty trawą, na terenie znajdowały się kwiaty i boiska sportowe. Na początku czerwca główne pułki stacjonujące w twierdzy opuściły ją i udały się na letnie obozy szkoleniowe.
W nocy 22 czerwca placówka była praktycznie bezbronna.
Historia Twierdzy Brzeskiej przez wszystkie wieki nie hasznała też taką zdradę: przedświt krótkiej letniej nocy stał się absolutnym piekłem dla jej mieszkańców. Nagle, nie wiadomo skąd, ogień artyleryjski został otwarty na fortecę, zaskakując wszystkich w niej, i 17 000 bezwzględnych „towarzyszy” z Wehrmachtu wpadło na teren placówki.
Ale ani krew, ani przerażenie, ani śmierć towarzyszy nie mogły złamać i powstrzymać bohaterskich obrońców Brześcia. Według oficjalnych danych walczyli przez osiem dni. I kolejne dwa miesiące - nieoficjalnie.
Twierdza Brzeska nie poddała się tak łatwo i nie tak szybko. 1941 obrona stał się zapowiedzią całego przyszłego kursuwojny i pokazał wrogowi nieskuteczność swoich zimnych kalkulacji i superbroni, które pokonuje nieprzewidywalny heroizm słabo uzbrojonych, ale żarliwie kochających ojczyznę Słowian.
O czym Twierdza Brzeska cicho krzyczy nawet teraz?Muzeum zachowało liczne eksponaty i kamienie, na których można zapoznać się z zapisami jego obrońców. Krótkie frazy w jednej lub dwóch linijkach są robione na życie, poruszając do łez przedstawicieli wszystkich pokoleń, choć brzmią oszczędnie, sucho i rzeczowo jak mężczyzna.
Moskali:Iwanow, Stepanchikov i Zhuntyaev prowadzili kronikę tego strasznego okresu - z gwoździem na kamieniu, ze łzami w sercu. Dwóch z nich zginęło, pozostały Iwanow również wiedział, że nie zostało mu wiele czasu, obiecał: „Ostatni granat pozostał. Nie poddam się żywy ”i od razu zapytałem:„ Pomścijcie nas, towarzysze ”.
Wśród dowodów na to, że forteca przetrwała dłużej niż osiem dni, daty pozostają w kamieniu: 20 lipca 1941 r. jest najjaśniejszym ze wszystkich.
Aby zrozumieć znaczenie bohaterstwa i dzielności obrońców twierdzy dla całego kraju, wystarczy przypomnieć miejsce i datę: Twierdza Brzeska, 1941 r.
Po raz pierwszy od okupacji twierdzyprzedstawiciele Związku Radzieckiego (urzędnicy i ludowi) mogli dostać się w 1943 roku. W tym czasie pojawiły się publikacje fragmentów pamiętników niemieckich żołnierzy i oficerów.
Wcześniej Brześć był legendą przekazywaną z ust do…usta na wszystkich frontach iz tyłu. Aby nadać wydarzeniom formalności, powstrzymać wszelkiego rodzaju fikcje (nawet pozytywne) i uchwycić wyczyn Twierdzy Brzeskiej na przestrzeni wieków, postanowiono ponownie zakwalifikować zachodnią placówkę jako pomnik.
Pomysł został wdrożony w kilkadziesięciolecia po zakończeniu wojny – w 1971 r. Ruiny, spalone i złuszczane ściany – to wszystko stało się integralną częścią ekspozycji. Zranione budynki są wyjątkowe i stanowią większość świadectwa odwagi ich obrońców.
Ponadto pamiątkowa Twierdza Brzeska przez lata pokoju zyskał kilka tematycznychpóźniejsze pomniki i obeliski, które harmonijnie wpisują się w pierwotny zespół forteczno-muzealny i swoją surowością i lakonizmem podkreślają tragedię, jaka wydarzyła się w tych murach.
Najbardziej znany, a nawet nieco skandalicznyksiążka S.S.Smirnova stała się dziełem o Twierdzy Brzeskiej. Po spotkaniu z naocznymi świadkami i ocalałymi uczestnikami obrony cytadeli autor postanowił przywrócić sprawiedliwość i wybielić imiona prawdziwych bohaterów, których ówczesny rząd obwiniał o przebywanie w niemieckiej niewoli.
I udało mu się, choć czasy nie były najbardziej demokratyczne - połowa lat 50. ubiegłego wieku.
Wielu pomogło wrócić do normalności, nieksiążka „Twierdza Brzeska” pogardzana przez współobywateli. Zdjęcia niektórych z tych szczęśliwców były szeroko publikowane w prasie, nazwiska brzmiały w radiu. Powstał nawet cykl audycji radiowych, poświęcony poszukiwaniom obrońców twierdzy brzeskiej.
Praca Smirnowa stała się tym oszczędzaniemnić, wzdłuż której niczym mitologiczna bohaterka wyłonili się z mroku niepamięci inni bohaterowie - obrońcy Brześcia, szeregowcy i dowódcy. Wśród nich: mjr Gawriłow, komisarz Fomin, porucznik Semenenko, kapitan Zubaczow.
Twierdza Brzeska - zabytek męstwa i chwały ludzi, całkiem namacalne imateriał. Do dziś żyje wiele tajemniczych legend o jej nieustraszonych obrońcach. Znamy je w postaci utworów literackich i muzycznych, czasami spotykamy je w ludowej sztuce ustnej.
I te legendy żyją od wieków, bo wyczyn Twierdzy Brzeskiej zasługuje na pamięć w wiekach XXI, XXII i następnych.
