Wszyscy znają jarzębina - drzewo bezktóry trudno sobie wyobrazić frontowy ogród przy domu, zacieniony zakątek parku, alejkę na miejskim bulwarze. Jednak żywotność jarzębiny, wraz z cechami jej wzrostu, a także dobroczynnymi i leczniczymi właściwościami tej rośliny, dla wielu nadal pozostaje tajemnicą.
Pierwsze słowo w łacińskiej nazwie jarzębinypospolity - Sorbus aucuparia - oznacza „ptak”. Jednak w naszym języku to kolejny gatunek botaniczny. Dlatego, aby uniknąć nieporozumień, rosyjska nazwa tej rośliny nie jest dosłownym tłumaczeniem łaciny.
Vonega, bogoroshnik, vispina, sparrow, yudik,groch, leszczyna - tak nazywa się jarzębina w różnych lokalizacjach. To drzewo jest znane od czasów starożytnych. Wspomniano o nim nawet w pracach starożytnych uczonych, w szczególności Wergiliusza i Pliniusza. Jej owoce są jadalne i były spożywane w przeszłości.
Jarzębina to krzew lub krótkidrzewo o wysokości od czterech do piętnastu metrów. Kora pnia jest zwykle brązowo-szara (u młodych pędów jasnoszara). Liście są nieparzysto pierzaste, długość osiąga dwadzieścia centymetrów. Poszczególne płytki, które tworzą liść złożony, są podłużne i mają ostre ząbki wzdłuż krawędzi.
Kwiatostany jarzębiny to małe tarcze (do dziesięciucentymetrów średnicy), kwiaty białe. Owoce są okrągłe, o średnicy do półtora centymetra, o smaku gorzkim lub cierpkim. Zwykle są jaskrawoczerwone, ale czasami mogą być żółtawe lub pomarańczowe. Dojrzewają w zależności od miejsca, w którym rośnie jarzębina, głównie od września do października (rzadziej - listopada).
Jarzębina należy do roślin mrozoodpornych. Jest szeroko rozpowszechniony w północnej Europie i Azji. Wiadomo, że miejsca, w których rośnie jarzębina, znajdują się czasami nawet poza kołem podbiegunowym.
W naturze te drzewa mają tendencję do wzrostupojedynczo lub w małych grupach. Ulubionymi siedliskami są stoki wąwozów, polany i skraj lasów. Jarzębina preferuje gleby bielicowe i średnio gliniaste. Rośnie słabo na glebach ubogich i piaszczystych. Nauka dowiodła również, że żywotność jarzębiny jest dłuższa przy wysokiej wilgotności.
Jarzębina rośnie w dużych ilościachBiałoruś, Ukraina (Galicja, Polesie), a także w europejskiej części Rosji. W krajach bałtyckich, skandynawskich, na Dalekim Wschodzie i na Syberii spotyka się inne gatunki tej rośliny.
Podczas kiełkowania liścienie wypływają na powierzchnię. Zwykle żyją od pięćdziesięciu do osiemdziesięciu dni. Jarzębina zaczyna rosnąć wcześniej niż jabłko lub gruszka, ale kwitnie tydzień później niż oni.
W pierwszym roku życia rozwijają się sadzonki jarzębinypowoli, a od drugiego lub trzeciego roku pędy zaczynają intensywnie rosnąć. Młode drzewa często mają piramidalną koronę, która później zmienia się w zaokrągloną pod ciężarem liści i owoców. U większości gatunków jarzębiny dominuje wzrost wierzchołkowy.
Pod okapem lasu zmniejsza się żywotność jarzębiny. Drzewa te najlepiej rosną i obficie owocują w miejscach dobrze oświetlonych o umiarkowanej wilgotności.
W porównaniu z innymi drzewami liściastymita roślina nie jest uważana za długą wątrobę. Średnia długość życia jarzębiny w przyrodzie wynosi od osiemdziesięciu do stu lat. Czasami wiek pojedynczych okazów dochodzi do stu - stu pięćdziesięciu, a czasem nawet do dwustu lat, ale są to przypadki wyjątkowe.
Tylko olcha (pięćdziesiąt - siedemdziesiąt lat) i śliwka domowa (do sześćdziesięciu lat) żyją mniej niż jarzębina.
Owoce jarzębiny cieszą się uznaniem nie tylkoludowa, ale i oficjalna medycyna. Produkt ten ma wysoki poziom witamin (przede wszystkim A i C), znane jest również jego działanie moczopędne i hemostatyczne.
Po pierwszych jesiennych przymrozkach dojrzałe jagodyjarzębina traci swoją goryczkę, uzyskując słodkawy smak. W dniu św. Piotra i Pawła - "Ryabinnikowa", obchodzonym 23 września, nasi przodkowie zbierali leczniczy kwas jarzębiny, który uważany był za doskonały środek przeczyszczający i odświeżający, a także pomagający w leczeniu różnych stanów zapalnych. Z jagód gotowano kompoty i przygotowywano napary, które następnie stosowano w leczeniu przeziębień, miażdżycy, reumatyzmu i niewydolności serca.
Herbata z kwiatów i jagód jarzębiny z dodatkiem mięty to dobry remedium na zmęczenie.
Mieszkańcy regionów północnych nawet dziś często jedzą jagody jarzębiny w surowej postaci, a także je suszy, moczyć i fermentować. Ta jagoda daje pyszny dżem, ptasie mleczko, marmoladę, galaretkę i dżem.
Wiadomo też, że owoce i warzywa, które przechowywane w piwnicach przesuwane były z liśćmi jarzębiny, są przechowywane znacznie dłużej i lepiej.
Wiedząc, jak długo żyje jarzębina, gdzie rośnie i jakie ma właściwości lecznicze, można uzupełnić jego krótki opis o kilka znaków ludowych, związanych z nim od czasów starożytnych.
Uważano, że późne kwitnienie jarzębiny zwiastuje długą jesień. A jeśli liście na tym drzewie wcześnie żółkną, należy poczekać na wczesną jesień i mroźną zimę.
Rój pszczół brzęczący wokół kwitnącej jarzębiny zapowiadał jasny, piękny dzień.
Kiedy na tych drzewach w lesie zaobserwowano duże zbiory jagód, wierzono, że jesienią będzie padać, a zimą będzie dużo śniegu i mrozu. Jeśli jarzębina mocno zeszpeciła, to jesień jest suszy.
Jeśli pęczki jarzębiny były wcześnie pokryte szronem, uważano, że należy przygotować się na długą zimę.
Jednak naukowcy zauważają, że dziś nie wszystkie z powyższych znaków są aktualne.
