NATO, czyli Organizacja Północnego Atlantykublok - sojusz militarno-polityczny, utworzony w 1949 r. jako przeciwwaga dla narastającego zagrożenia ze strony Związku Radzieckiego, który prowadził politykę wspierania ruchów komunistycznych w Europie. Początkowo organizacja obejmowała 12 państw - dziesięć europejskich, a także Stany Zjednoczone i Kanadę. NATO jest obecnie największym sojuszem 28 krajów.
Kilka lat po zakończeniu wojny w rpod koniec lat czterdziestych pojawiło się niebezpieczeństwo nowych konfliktów międzynarodowych - w Czechosłowacji doszło do zamachu stanu, w krajach Europy Wschodniej powstały niedemokratyczne reżimy. Rządy krajów Europy Zachodniej obawiały się rosnącej potęgi militarnej Kraju Sowietów i bezpośrednich gróźb ze strony Norwegii, Grecji i innych państw. W 1948 r. Pięć krajów Europy Zachodniej podpisało traktat o zamiarze stworzenia jednolitego systemu ochrony ich suwerenności, który później stał się podstawą powstania Sojuszu Północnoatlantyckiego.
Głównym celem organizacji było zapewnieniebezpieczeństwo jej członków i integracja polityczna krajów europejskich. Na przestrzeni lat NATO kilkakrotnie przyjmowało nowych członków. Pod koniec XX i na początku XXI wieku, po upadku ZSRR i Układu Warszawskiego, blok północnoatlantycki przejął kilka krajów Europy Wschodniej i byłych republik radzieckich, co zwiększyło liczebność wojsk państw NATO.
Okres obowiązywania umowy między krajami członkowskimiNATO w momencie podpisania było wyznaczone na dwadzieścia lat, ale przewidywano również jego automatyczne przedłużenie. W tekście traktatu podkreślono obowiązek powstrzymania się od działań sprzecznych z Kartą Narodów Zjednoczonych i promowania bezpieczeństwa międzynarodowego. Ogłoszono strategię „powstrzymywania” opartą na koncepcji „tarczy i miecza”. Podstawą polityki „powstrzymywania” miała być siła militarna związku. Jeden z ideologów tej strategii podkreślił, że z pięciu regionów świata z możliwością tworzenia potęgi militarnej - Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, ZSRR, Japonii i Niemiec - jeden jest kontrolowany przez komunistów. Dlatego głównym celem polityki „powstrzymywania” było zapobieganie rozprzestrzenianiu się idei komunistycznych na inne regiony.
Podana koncepcja została oparta naPrzewaga USA w posiadaniu broni jądrowej. Odwetowym ciosem wobec agresji było możliwe użycie broni jądrowej o niewielkiej sile rażenia. „Tarcza” oznaczała siły lądowe Europy z potężnym wsparciem lotnictwa i marynarki wojennej, a „miecz” oznaczało amerykańskie bombowce strategiczne z bronią atomową na pokładzie. Zgodnie z tym rozumieniem rozważono następujące zadania:
1. Stany Zjednoczone miały przeprowadzić bombardowanie strategiczne.
2. Główne operacje morskie były prowadzone przez marynarki wojenne amerykańskie i alianckie.
3. Liczba żołnierzy NATO zapewniających mobilizację w Europie.
4. Główne siły lotnictwa bliskiego zasięgu i obrony przeciwlotniczej zapewniały także kraje europejskie, na czele z Wielką Brytanią i Francją.
5. Pozostałe kraje będące członkami NATO miały udzielać pomocy w rozwiązywaniu zadań specjalnych.
Jednak w 1950 roku na północyKorea na południe. Ten konflikt zbrojny pokazał nieadekwatność i ograniczenia strategii „powstrzymywania”. Konieczne było wypracowanie nowej strategii, która byłaby kontynuacją koncepcji. Była to strategia „obrony frontowej”, zgodnie z którą zdecydowano o utworzeniu Połączonych Sił Zbrojnych bloku - sił koalicyjnych państw członkowskich NATO, stacjonujących w Europie pod jednym dowództwem. Rozwój zjednoczonych sił bloku można z grubsza podzielić na cztery okresy.
Rada NATO opracowała „krótki” plan,zaprojektowany przez cztery lata. Opierał się on na możliwości wykorzystania tych zasobów wojskowych, którymi dysponowało wówczas NATO: liczba żołnierzy wynosiła 12 dywizji, około 400 samolotów, pewna liczba statków. Plan przewidywał prawdopodobieństwo konfliktu w najbliższej przyszłości i wycofanie wojsk do granic Europy Zachodniej i do portów Atlantyku. Równolegle prowadzono prace nad planami „średnio” i „długofalowymi”. Pierwsza z nich przewidywała utrzymanie sił zbrojnych w stanie gotowości, aw przypadku konfliktu zbrojnego powstrzymanie sił wroga aż do Renu. Drugi miał przygotować do prawdopodobnej „wielkiej wojny”, która przewidywała przeprowadzenie głównych operacji wojskowych na wschód od Renu.
W wyniku tych decyzji liczbaLiczba żołnierzy NATO wzrosła z czterech milionów w 1950 roku do 6,8 miliona. Wzrosła również liczba regularnych sił zbrojnych USA - z 1,5 miliona ludzi w ciągu dwóch lat wzrosła 2,5-krotnie. W tym okresie charakterystyczne jest przejście do strategii „masowego odwetu”. Stany Zjednoczone nie miały już monopolu na broń jądrową, ale miały przewagę w środkach jej przenoszenia, a także liczebności, co dawało im przewagę w ewentualnej wojnie. Ta strategia zakładała przeprowadzenie totalnej wojny nuklearnej przeciwko krajowi radzieckiemu. Dlatego Stany Zjednoczone dostrzegły swoje zadanie we wzmocnieniu lotnictwa strategicznego do przeprowadzania ataków nuklearnych na głębokie tyły wroga.
Początek drugiego okresu historii rozwojusiły zbrojne bloku można uznać za podpisanie porozumień paryskich z 1954 roku. Zgodnie z doktryną wojny ograniczonej zdecydowano się wyposażyć kraje europejskie w pociski krótkiego i dalekiego zasięgu. Rośnie rola sojuszniczych połączonych sił lądowych jako jednej z części składowych systemu NATO. Przewidywano utworzenie baz rakietowych na terytorium krajów europejskich.
Całkowita liczba żołnierzy NATO przekroczyła 90dywizje, ponad trzy tysiące pojazdów dostawczych broni jądrowej. W 1955 r. Powstała OVR - Organizacja Układu Warszawskiego, kilka miesięcy później odbyło się pierwsze spotkanie na szczycie poświęcone problemom odprężenia. W tych latach nastąpiło pewne ocieplenie stosunków między Stanami Zjednoczonymi a ZSRR, niemniej jednak wyścig zbrojeń trwał.
W 1960 r. Wojska NATO były policzoneponad pięć milionów ludzi. Jeśli dodamy do nich jednostki rezerwowe, formacje terytorialne i gwardię narodową, to łączna liczba żołnierzy NATO wyniosła ponad 9,5 mln ludzi, około pięćset instalacji pocisków operacyjno-taktycznych i ponad 25 tysięcy czołgów, około 8 tysięcy samolotów, z czego 25% - przewoźnicy broni atomowej na pokładzie i dwa tysiące okrętów wojennych.
Trzeci okres charakteryzował się nową strategią„Elastyczna reakcja” i ponowne uzbrojenie połączonych sił. W latach sześćdziesiątych sytuacja międzynarodowa ponownie się zaostrzyła. Nastąpił kryzys berliński i karaibski, potem były wydarzenia praskiej wiosny. Przyjęto pięcioletni plan rozwoju sił zbrojnych, przewidujący utworzenie jednego funduszu na systemy łączności i inne działania.
W latach 70. XX wieku rozpoczął się czwarty okresrozwój zjednoczonych sił koalicyjnych i przyjęto kolejną koncepcję „strajku dekapitacyjnego”, która za podstawowe zadanie postawiła zniszczenie centrów komunikacyjnych wroga, tak aby nie miał on czasu na podjęcie decyzji o uderzeniu odwetowym. W oparciu o tę koncepcję rozpoczęto produkcję pocisków manewrujących najnowszej generacji, o dużej niszczycielskiej celności wyznaczonych celów. Oddziały NATO w Europie, których liczba z każdym rokiem wzrastała, nie mogły nie przeszkadzać Związkowi Radzieckiemu. Dlatego też zaczął modernizować pojazdy dostawcze broni jądrowej. A po wprowadzeniu wojsk radzieckich do Afganistanu rozpoczęło się nowe zaostrzenie stosunków. Jednak wraz z dojściem do władzy w Związku Radzieckim nowego przywództwa nastąpił radykalny zwrot w polityce międzynarodowej kraju, a pod koniec lat 90. zakończyła się zimna wojna.
W ramach reorganizacji sił NATO do 2006 rokuplanowano utworzenie Sił Odpowiedzi NATO, liczących 21 tysięcy żołnierzy, reprezentujących siły lądowe, lotnictwo i marynarkę wojenną. Te wojska miały mieć wszystkie niezbędne środki do prowadzenia operacji o dowolnej intensywności. Siły Szybkiego Reagowania będą składać się z jednostek armii narodowych, które będą się zastępować co sześć miesięcy. Większość sił zbrojnych miała być dostarczona przez Hiszpanię, Francję i Niemcy, a także Stany Zjednoczone. Konieczne było również usprawnienie struktury dowodzenia według rodzajów sił zbrojnych, zmniejszenie liczby organów dowodzenia i kontroli o 30%. Jeśli spojrzeć na liczbę żołnierzy NATO w Europie na przestrzeni lat i porównać te liczby, można zauważyć znaczną redukcję ilości broni, jaką sojusz posiadał w Europie. Stany Zjednoczone zaczęły wycofywać swoje wojska z Europy, część z nich została przeniesiona do domu, a część - do innych regionów.
W latach 90. rozpoczęły się konsultacje NATOpartnerzy w programach Partnerstwa dla Pokoju - wzięli w nim udział zarówno Rosja, jak i Dialog Śródziemnomorski. W ramach tych programów organizacja podjęła decyzję o przyjęciu do organizacji nowych członków - byłych państw Europy Wschodniej. W 1999 r. Polska, Czechy i Węgry przystąpiły do NATO, w wyniku czego blok otrzymał 360 tys. Żołnierzy, ponad 500 samolotów i helikopterów wojskowych, pięćdziesiąt okrętów wojennych, około 7,5 tys. Czołgów i innego sprzętu.
Druga fala ekspansji dodała siedem do blokukraje - cztery kraje Europy Wschodniej, a także byłe republiki bałtyckie Związku Radzieckiego. W efekcie liczebność wojsk NATO w Europie Wschodniej wzrosła o kolejne 142 tysiące ludzi, 344 samoloty, ponad półtora tysiąca czołgów i kilkadziesiąt okrętów wojennych.
Wydarzenia te zostały odebrane negatywnie w Rosji,jednak atak terrorystyczny z 2001 roku i pojawienie się międzynarodowego terroryzmu ponownie zbliżyły do siebie pozycje Rosji i NATO. Federacja Rosyjska udostępniła swoją przestrzeń powietrzną samolotom bloku w celu przeprowadzenia ataków bombowych w Afganistanie. Jednocześnie Rosja sprzeciwiała się ekspansji NATO na wschód i włączeniu do niego byłych republik radzieckich. Szczególnie silne sprzeczności powstały między nimi w związku z Ukrainą i Gruzją. Wiele osób jest zaniepokojonych perspektywami stosunków między NATO a Rosją w dzisiejszych czasach i na ten temat wyrażane są różne punkty widzenia. Liczebność wojsk NATO i Rosji jest praktycznie porównywalna. Nikt na poważnie nie wyobraża sobie militarnej konfrontacji tych sił, aw przyszłości konieczne jest poszukiwanie opcji dialogu i podejmowanie kompromisowych decyzji.
NATO uczestniczy w nich od lat 90w kilku lokalnych konfliktach. Pierwszą z nich była Operacja Pustynna Burza. Kiedy irackie siły zbrojne wkroczyły do Kuwejtu w sierpniu 1990 roku, podjęto decyzję o rozmieszczeniu tam wielonarodowych sił i utworzono potężną grupę. Liczba żołnierzy NATO w operacji Pustynne Burze wyniosła ponad dwa tysiące samolotów z zapasem sprzętu, 20 bombowcami strategicznymi, ponad 1700 samolotami taktycznymi i około 500 samolotami na lotniskowcach. Cała grupa lotnicza została przekazana dowództwu 9. Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych. Po długotrwałym bombardowaniu siły lądowe koalicji odniosły zwycięstwo nad Irakiem.
Uczestniczył także blok północnoatlantyckioperacje pokojowe na obszarach byłej Jugosławii. Za zgodą Rady Bezpieczeństwa ONZ w grudniu 1995 r. Siły lądowe sojuszu zostały wysłane do Bośni i Hercegowiny, aby zapobiec starciom wojskowym między społecznościami. Po operacji lotniczej o kryptonimie Force Deliberate, wojna zakończyła się porozumieniem z Dayton. 1998-1999 podczas konfliktu zbrojnego w południowej prowincji Kosowo i Metohiji wprowadzono kontyngent pokojowy pod dowództwem NATO, liczebność żołnierzy wyniosła 49,5 tys. osób. W 2001 r. W konflikcie zbrojnym w Macedonii aktywne działania Unii Europejskiej i bloku północnoatlantyckiego zmusiły strony do podpisania porozumienia ochrydzkiego. Trwała Wolność w Afganistanie i Libii to także główne operacje NATO.
Na początku 2010 roku NATO przyjęło nową koncepcję strategiczną, zgodnie z którą blok północnoatlantycki musi nadal zajmować się trzema głównymi zadaniami. To:
Dziś liczba żołnierzy NATO na świeciesprawia, że według 2015 r. 1,5 mln żołnierzy, z czego 990 tys. to wojska amerykańskie. Połączone jednostki szybkiego reagowania liczą 30 tysięcy ludzi, uzupełniają je jednostki powietrzne i inne jednostki specjalne. Te siły zbrojne mogą dotrzeć do celu w krótkim czasie - w ciągu 3-10 dni.
Rosja i państwa członkowskie sojuszu prowadząstały dialog polityczny na temat krytycznych kwestii bezpieczeństwa. Rada NATO-Rosja powołała grupy robocze do współpracy w różnych dziedzinach. Pomimo różnic obie strony uznają potrzebę znalezienia wspólnych priorytetów w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego.
