Deklaratywne wypowiedzi Katarzyny II miałydość wyraźna różnica w stosunku do jej prawdziwej polityki. W epoce panowania cesarzowa oczywiście podjęła pewne kroki mające na celu „humanizację i europeizację” życia w Rosji. Jednak według wielu historyków, na tle coraz większego zniewolenia chłopów i w ramach szlachetnej dyktatury, wszystkie jej aspiracje wyglądały na dwuznaczne.
Katarzyna II wstąpiła na tron bezrzeczywiste prawa do tego. Przyszła cesarzowa była cudzoziemką. Udało jej się przekonać pułki strażników do swojej strony, Catherine była w stanie usunąć Piotra Trzeciego, który legalnie zaakceptował władzę. Cesarzowa bardzo dobrze rozumiała, że jej przystąpienie nastąpiło wyłącznie z powodu działań gwardii, a każdy gwardzista, czując swoją osobistą zasługę, mógł domagać się odpowiedniej polityki i chronił interesy szlachty - przedstawiciele tej klasy tworzyli pułki.
Działalność cesarzowej przeszła do historii jako„polityka oświeconego absolutyzmu Katarzyny 2”, oparta na idei Oświecenia Francji, przewidująca panowanie „mędrca na tronie”. Ta idea unii filozofów i władców została rozwinięta w różnych krajach. Rolę „mądrego władcy” grał Gustaw Trzeci ze Szwecji, Fryderyk Drugi z Prus, Józef Drugi z Austrii, Karol Trzeci z Hiszpanii. W Rosji Katarzyna II została „oświeconym władcą”.
Epokę charakteryzowała pewna ideologia,który miał szczególne cechy. Polityka oświeconego absolutyzmu zakładała równość ludzi, tworzenie społeczeństwa dobrobytu dla wszystkich. Ponadto reformy powinny opierać się na sprawiedliwych przepisach. Polityka oświeconego absolutyzmu zakładała istnienie umowy społecznej i ustanowienie wzajemnych zobowiązań poddanych i władcy. Administracja państwowa została przeprowadzona z uznaniem wolności słowa, myśli, słowa. Oświecenie natomiast było jedną z najważniejszych funkcji państwa, będąc jednocześnie pewną metodą kształcenia jego poddanych.
Za panowania rosyjskiej cesarzowej historycyistnieją trzy kierunki. Specyfika rosyjskiego absolutyzmu, zdaniem historyków, przejawiała się głównie w chęci ukształtowania atrakcyjniejszego wizerunku kraju i cesarzowej poza państwem. Tym samym jednym z priorytetowych kierunków działalności władcy było umacnianie autorytetu państwa w świecie i chęć poszerzenia terytorium Imperium.
Celem polityki prowadzonej przez Katarzynę było:uspokojenie opinii kraju i państw Europy Zachodniej o nielegalnym przejęciu władzy. Ponadto społeczeństwo rosyjskie było indoktrynowane ideą człowieczeństwa i sprawiedliwości czynów władcy.
Katarzyna II próbowała zliberalizować sposobyadministracji publicznej, biorąc pod uwagę zaawansowane idee tamtej epoki. Kolejnym obszarem działalności władcy była reforma administracyjna, w której szlachta zaangażowała się w samorząd.
Początkowo polityka oświeconego absolutyzmujej etap przyczynił się do jasnego określenia równowagi sił. Jednocześnie nie nastąpiły żadne większe przemiany. Drugi etap panowania Katarzyny naznaczony był pewnymi przeobrażeniami. Reformy nie były tak radykalne, jak oczekiwano, jednak nowa struktura zachodnia w kraju została znacznie wzmocniona i rozszerzona.
Należy zauważyć, że Katarzyna II nie miała czasuwykonać wszystko, co poczęło. Cesarzowa opuściła jednak państwo w lepszym stanie, niż otrzymał. Polityka oświeconego absolutyzmu przyczyniła się do znacznego wzrostu liczby ludności i wzrostu dochodów państwa. Ponadto utworzono system bankowy i rozszerzono produkcję.
