Zawiera literaturę średniowiecznąróżne gatunki, z których każdy ma inną formę, charakterystykę i przeznaczenie. Jednym ze specyficznych gatunków tamtej epoki jest canzona, o której będzie mowa w tym artykule.
Canzona lub canzonetta - termin z otoczeniatrubadurzy. Być może jest to najbardziej wszechstronny i rozpowszechniony gatunek literacki w ich twórczości, podzielony później na wiele dodatkowych podgatunków. Pierwotnie canzona to piosenka poświęcona dworskiej miłości. Istniała wśród rycersko-feudalnej poezji lirycznej Prowansji, skąd wyemigrowała do Włoch, gdzie nadano jej cechy bardziej pasujące do włoskiego dialektu.
Co oznacza słowo canzona?Pochodzi od rzeczownika z dialektu prowansalskiego - canso, co dosłownie tłumaczy się jako „piosenka”. To słowo brzmi prawie tak samo w językach włoskim i katalońskim, w których gatunek canzona był również szeroko stosowany.
Canzona była prawdopodobnie pierwotnie pieśnią chóralną,który w XII wieku przeszedł w twórczość literacką trubadurów. Kanzona prowansalska składała się z pięciu lub siedmiu zwrotek i kończyła się kilkoma skróconymi strofami - tornadami (z prowansalskiego „zwrotu”). Zawierały one prośbę, skierowaną do osoby zajmującej się tajemnicą, o przekazanie orędzia do armaty oraz wskazanie osoby, do której kanzona była faktycznie adresowana. Ale imię tego ostatniego zwykle nie było wzywane do zachowania tajemnic, ale używano przydomka.
Może być adresatem tej lirycznej piosenkipiękna dama, patronka trubadura lub bliska przyjaciółka, wtajemniczona w tajemnicę miłości. Tematyka armat była zazwyczaj następująca: wychwalanie miłości, opowieść o uczuciach, które rozkwitają na tle wiosennej odnowy, chłód damy lub pochwała obiektu miłości, smutek z powodu zbliżającego się rozstania z damą.
Struktura canzony była dość rytmiczna,ponieważ, podobnie jak cała poezja trubadurów, została zaprojektowana do wykonywania z muzyką instrumentalną. Poza tym, poza tematem i metrykami, ten gatunek jest bardzo niejednorodny. Rym do każdej piosenki był czysto indywidualny. Oprócz monologu jest też dialog-kanazona, zbudowany albo na rozmowie między autorką piosenki a Piękną Panią, albo między dwoma trubadurami. Istnieje również wersja pastoralna canzona zwana pastoralną.
Jak już wspomniano, we Włoszech canzona jesttransformację prowansalskiej kanony, którą Włosi przerobili, zgodnie z normami ich języka. Wśród znanych autorów pracujących w tym gatunku można wymienić Dantego, Guinitelli, Petrarchę, Cavalcanti. Włoskie działa wyróżniają się filozoficznym i abstrakcyjnym charakterem.
Prawa do zbudowaniadzieła tego gatunku zostały po raz pierwszy sformułowane przez Dantego, a canzona uważał właśnie za gatunek tekstowo-muzyczny. Druga część traktatu „O elokwencji ludowej” poświęcona jest temu tematowi. Poeta omawia w niej przede wszystkim specyfikę konstrukcji dzieła - powinno składać się z części wstępnej i głównej, które z kolei można podzielić na mniejsze. Dante prawie nic nie mówi o potrzebnych rymach, liczbie zwrotek i rytmie, więc w literaturze włoskiej można znaleźć różne wersje kanzonu, ale najczęściej były to pieśni z jedenastoma sylabami. Strofy w wersji włoskiej i prowansalskiej zastępują się nawzajem bez użycia refrenów i refrenów - to cecha charakterystyczna dla starszych gatunków pieśni.
We Włoszech pojawiły się dwie gałęzie gatunku canzona- to sekstyn, którego wynalazcą jest trubadur Arnaut Daniel, oraz sonet, który pojawił się na Sycylii w XIII wieku i został opracowany w dziele Dantego, a zwłaszcza Petrarki.
Gatunek canzona stopniowo zanika z użycia,kiedy tradycje rycerskie zaczynają odchodzić, a temat prac staje się nieistotny. Kanzon po raz ostatni ożywa w dziełach Petrarchistów z XVI wieku, po czym umiera na długi czas.
W XX wieku zainteresowanie tym gatunkiem literackimpojawia się ponownie w związku z pojawiającym się zainteresowaniem twórczością trubadurów. Wtedy ich poezja przestała być postrzegana przez pryzmat romantyzmu, próbując zgłębić ducha dworskich tekstów. W tym okresie rosyjscy poeci srebrnego wieku, na przykład Walery Bryusow i Wiaczesław Iwanow, zaczęli zwracać się do stylizacji kanzonu, ale gatunek nie zapuścił korzeni, ponieważ nie odpowiadał zbytnio otaczającej rzeczywistości.
Oprócz definicji słowa canzona w literaturze,w muzyce jest taki gatunek - istniał we Włoszech w XVI wieku jako utwór polifoniczny przeznaczony na zespół instrumentów lub solo. Początkowo były to transkrypcje francuskich pieśni polifonicznych, potem zaczęły pojawiać się oryginalne utwory włoskie.
