W XII wieku upadek Rusi Kijowskiejw odrębne księstwa, niezależne od siebie, ale formalnie jedno państwo istniało do czasu inwazji tatarsko-mongolskiej. Czas od XII do XVI wieku uważany jest za okres fragmentacji politycznej (feudalnej) Rosji.
Fragmentacja polityczna Rosji: warunki wstępne
Среди современных историков до сих пор ведутся debaty o tym, co stało się prawdziwą przyczyną podziału jednego silnego państwa na kilka mniejszych i rozdrobnionych. Uważa się, że pojawienie się lokalnych bojarów odegrało kluczową rolę w procesie historycznym. Książęta rządzący niektórymi ziemiami rosyjskimi nie chcieli już dzielić się dochodami z księciem kijowskim, ale miejscowi bojarowie, jak nigdy przedtem, potrzebowali silnej władzy lokalnej, dlatego aktywnie wspierali ich pozycję.
Ponadto na przełomie XI i XII wiekusystem produkcji dóbr konsumpcyjnych, którego jednostka strukturalna staje się odrębnym lennem. Z biegiem czasu takie lenna, dostępne w różnych częściach kraju, zaczynają wytwarzać produkty tylko na własny użytek, ale nie na sprzedaż. W rezultacie wymiana towarów między krajami jednego państwa praktycznie się zatrzymuje. Każde terytorium znajdujące się pod kontrolą oddzielnego księcia staje się całkowicie autonomiczne i ma możliwość dostatniego życia bez wsparcia sąsiednich krain.
Siedzący tryb życia, rozwój uprawrolnictwo doprowadziło do wzrostu siły strażników na polu. Stopniowo strażnicy zamieniają się w właścicieli ziemskich zainteresowanych całkowitym uniezależnieniem swojego majątku od prawa krajowego. W związku z tym rozwija się system tak zwanych immunitetów, zgodnie z którym właściciele ziemscy bojarów uzyskali całkowitą niezależność od Wielkiego Księcia, stali się pełnoprawnymi właścicielami swojego mienia i mieli prawo do ustanawiania określonych praw na swoim terytorium . Stąd wniosek sam w sobie nasuwa, że fragmentaryzacja polityczna Rosji była konsekwencją rozwoju prywatnej własności ziemi i przejścia strażników do siedzącego trybu życia. W połowie XII wieku na podstawie jednego państwa, które istniało kilka dekad temu, powstało około piętnastu niezależnych księstw. Liczba ziem niezależnych od Kijowa rośnie w zawrotnym tempie i do XIV wieku dochodzi do dwustu pięćdziesięciu. Największymi formacjami państwowymi tego okresu są Republika Nowogrodzka, księstwo galicyjsko-wołyńskie, włodzimiersko-suzdalskie. Każde takie księstwo jest całkowicie niezależne i niezależne od innych, posiada własną jednostkę monetarną, odrębną armię itp. Stosunki między przywódcami wszystkich krajów są regulowane umowami i tradycjami. Jeśli toczą się wojny wewnętrzne, to bardzo rzadko opierają się na chęci powiększenia ich ziem kosztem terytoriów sąsiedniego księstwa.
Polityczna fragmentacja Rosji: konsekwencje
Głównymi konsekwencjami fragmentacji politycznej Rusi Kijowskiej były:
Rozwój rolnictwa, szybki wzrostmiasta, pojawienie się poszczególnych księstw rosyjskich na arenie polityki zagranicznej, rozwój architektury, kroniki - to konsekwencje feudalnego rozdrobnienia Rosji. Ponadto nigdy nie doszło do całkowitej dezintegracji politycznej państwa. Władza książąt kijowskich istniała od zawsze, choć bardzo iluzoryczna. Przez cały okres fragmentacji wiara prawosławna jednoczyła ludność wszystkich księstw rosyjskich, kierownictwo całej organizacji kościelnej znajdowało się w rękach metropolity kijowskiego. Wobec zagrożenia zewnętrznego książę kijowski działał jako jedyny obrońca państwa rosyjskiego. Polityczne rozdrobnienie Rosji stało się ważnym etapem w rozwoju państwa na drodze do jego przyszłej centralizacji, politycznego i gospodarczego rozkwitu.
