Odrodzenie zaczęło być postrzegane jakoodrębny okres historyczny i kulturowy dopiero od drugiej połowy XVIII wieku. Wynika to z pojawienia się prac Winkelmanna na temat sztuki europejskiej. Rozwój kultury renesansowej trwał ponad trzy stulecia. Przeszedł cztery etapy:
- Przedrodziny (od ostatniej trzeciej XIII wieku do początku XIV wieku);
- wczesny renesans (od połowy XIV wieku do końca XV wieku);
- Wysoki renesans (od końca XV wieku do pierwszej połowy XVI wieku);
- później renesans (od drugiej połowy XVI wieku do początku XVII wieku).
We wczesnych latach XIX wieku zaczął używać niemieckisłowo „humanizm”. Użyto go w odniesieniu wyłącznie do ludzkiej natury Jezusa Chrystusa. Wkrótce termin ten rozprzestrzenił się na kręgi ludzi wykształconych, słowo to jest często nazywane przywódcami renesansu. To prawda, obiektywne badanie tego okresu pokazuje, że nie wszyscy byli prawdziwymi nosicielami nowego światopoglądu. Mimo to można powiedzieć, że ogólnie Renesans aktywnie wpłynął na ukształtowanie nowoczesnego rozumienia humanizmu jako pozycji, dla której wartości uniwersalne są priorytetem.
W tym okresie przywódcy renesansuhasło „Do źródeł!”. Wyrazili zatem podziw dla sztuki i literatury starożytnej oraz krytyczne podejście do współczesnej kultury średniowiecznej. Ten ostatni otrzymał tak niepochlebną ocenę za to, że nie zna klasyków starożytnej Grecji i za nasycenie łaciny wyrażeniami obcymi.
Kultura renesansu powstała podznaczący wpływ rozwijającego się społeczeństwa burżuazyjnego w miastach-państwach Włoch. Faktem jest, że w innych krajach europejskich walka tej części populacji o swoje prawa zakończyła się utworzeniem monarchii i zachowaniem dawnych tradycji. Dopiero we Włoszech burżuazja pokonała panów feudalnych i ustanowiła własny porządek w wielkich miastach. To oni, a także hierarchowie kościelni, królowie i bankierzy byli najczęściej odbiorcami dzieł sztuki i wszelkimi możliwymi sposobami wspierali pisarzy i artystów. A wśród samych humanistów renesansu było wielu przedstawicieli szlachty. Ze względu na to, że wiele miast we Włoszech znajdowało się wówczas pod kontrolą lub ochroną Bizancjum, kultura renesansu w tym kraju pozostawała pod namacalnym wpływem Wschodu. Jest to szczególnie widoczne w architekturze i sztuce dekoracyjnej. Nastąpiło połączenie tradycji islamskiej i bizantyjskiej z elementami gotyckimi.
Kultura renesansu ma znacznie więcej wspólnegopóźnym średniowieczem, niż chcieliby tego przywódcy. Dlatego przedstawiciele renesansu starali się odseparować zarówno tworząc własne koncepcje, jak i tworząc różne elitarne organizacje i środowiska.
Jeśli średniowieczne postacie kulturowe ze starożytnościbrali tylko osobną wiedzę, fragmenty, komentarze, wtedy twórców renesansu interesowała forma dzieła antycznego, jego istota, jego duch, idee. Ale jednocześnie nie było mowy o odrzuceniu dziedzictwa świata chrześcijańskiego.
Kultura renesansu stała się bezpośrednią kontynuacjąZachodnie średniowiecze. Stamtąd sięgnęła po idee postępu osobistego, społecznego i historycznego, humanitarną postawę wobec każdego człowieka, rozpoznanie mistycznego tła bytu, skłonność do erudycji, posługiwanie się symbolami i alegoriami. Dziedzictwo starożytności jest również postrzegane z wyżyny chrześcijańskiego światopoglądu. Ale kultura renesansu miała różnicę ideologiczną w porównaniu ze średniowieczem. Postacie renesansu postrzegały człowieka jako centrum Wszechświata, najwyższą część natury, a jednocześnie jej największe dzieło. A świat dookoła był postrzegany jako wynik nie tylko rąk Bożych, ale także ziemskich.
